SERAT PAKU BUWANA XIV

 SERAT PAKU BUWANA XIV



WILUJENGAN 40 DINTEN

1.

Dhandhanggula


Dugi wanci hari Rebo Legi, 

Tinanggalan Desember sedasa, 

Nuju genep tahun slawe, 

Mawi sengkalanipun, 

Titi paksi mendra suwiwi,

Pengetan tata cara, 

Dinten patang puluh, 

Surud dalem Sri Narendra, 

Kanjeng Paku Buwana Telulas nguni, 

Wusnya manjing suwarga. 


2.

Pangkur


Mangke nata Surakarta, 

Nuli nglungsur keprabon Hangabehi, 

Sampun lenggah dhampar ratu, 

Sinengkuyung sentana, 

Abdi dalem sangkaning sajuru juru, 

Kersane Lembaga Adat, 

Ndherek Gusti Wandansari. 


3.

Pucung


Amituhu abdi sentana bebantu, 

Kraton Surakarta, 

Ngayahi pakaryan nagri, 

Sung sesumbang weh pepadhang jagad terang. 


4.

Gambuh


Ngudi ngelmi sesurup, 

Surakarta  tambah moncer murup, 

Urup urip pasuwitan karep karip,

Sentana wengku winengku, 

Abdi dalem momong momot. 


5.

Kinanthi


Wilujengan gya lumaku, 

Ulama ndonga mastuti, 

Ing Sasana Handrawina, 

Tahlil tahmid takbir dikir, 

Mbrengengeng kadya bremara, 

Puji sumundhul wiyati. 


6.

Mijil


Sekar kenanga mawar melathi, 

Ganda arum mawor, 

Dupa kumelun kukusing gedhe, 

Lumampah lelungit nujweng langit, 

Wungu wangi wingit, 

Unggul kabul punjul.


7.

Asmarandana


Nata ber bandhu ber budi, 

Sunan Kaping Kawan Welas, 

Asih dasih esuk sore, 

Grapyak penak jenak enak, 

Tuna santak bathi sanak, 

Sambang sambung sawang srawung, 

Tulung tinulung bebrayan. 


8.

Sinom


Myang Lembaga Dewan Adat, 

Warga Pakasa ngleluri, 

Setya saraya rumeksa, 

Bekti mring ibu pertiwi, 

Pinandhegan narpati, 

Ngestupada pra leluhur, 

Baraya Mataram, 

Mulang muruk milang miling, 

Surakarta angrenggani jagad raya. 


9.

Megatruh


Tanggap tangguh ampuh sabarang ginayuh, 

Kinarya tepa palupi, 

Surakarta ngarah ngayun,

Kayungyun yasa utami, 

Piwulang saking kedhaton. 


10.

Maskumambang


Gya lumaris pertitis darah Mentawis, 

Surakarta Hadiningrat, 

Rahayu bagya lestari, 

Dunya dumugi delahan. 


11.

Durma


Cancut taliwanda lega suka lila, 

Surakarta cecawis, 

Sumedya panjangka, 

Abdi dalem jumangkah,

Pakarti pakerti pekerti, 

Sagung Sentana, 

Pangarsa nitik becik.


HASTANA PRABA SUYASA


1.

Megatruh


Tumalawung tyas dhuhkita gya manekung, 

Surud dalem Sri Narpati, 

Pangastuti mugi konjuk, 

Sahandhap padanireki, 

Ndherek konduring Sang Katong. 


Pra kawula sami lenggah amarikelu, 

Waspa dres kumembeng mili, 

Tinilar  pepundhen Ratu,

Pajimatan Imogiri, 

Ketingal nandhang prihatos. 


2.

Pangkur 


Narendra gung Surakarta, 

Muksa jati manjing ing tepet suci, 

Mangayun Kanjeng Sinuwun, 

Dhumateng Hyang Murbeng rat, 

Sunan Paku Buwana Telulas sampun, 

Madyapada paripurna, 

Suwarga kang den lenggahi. 


Kaswargan Praba Suyasa, 

Gunung Merak sisih kilen ing nginggil, 

Sampun lenggah kang Sinuwun, 

Paku Buwono Rolas, 

Kanjeng Ratu Ageng Sri Pradapaningrum, 

Ndherek kaping Tigawelas, 

Sawusnya manjing suwargi. 


3.

Kinanthi


Tawang tangis bangun esuk,

Santana manungku puji, 

Jroning Kraton Surakarta, 

Tahlil tahmid tasbeh takbir, 

Ngumandhang ing awang awang, 

Sumawur donga sesanti. 


Gusti Kanjeng Ratu Galuh, 

Jeng Kusumayuda Gusti, 

Jeng Ratu Sekar Kencana, 

Haryo Mataram rumiyin, 

Jeng Ratu Retno Dumilah, 

Sampun pinanggig satunggil. 


4.

Maskumambang


Lembaga Dewan Adat sigra angrukti, 

Anuting tata panembah,

Parasedya kang pinilih, 

Kagem Sri Paku Buwana. 


Bidhal saking dhatulaya wanci enjing, 

Ingiring abdi sentana, 

Pra prajurit pacak baris, 

Rumeksa Paku Buwana. 


5.

Mijil


Dumalidir saking sasana sakalir, 

Tumuju kedhaton, 

Waspa kumembeng sumarah sareh, 

Bela sungkawa raosing galih,

Ngalap berkah singgih, 

Margane rahayu. 


Wahana rata pralaya peni, 

Kinurmatan songsong, 

Puspa arum sajen ubarampe, 

Dupa kumelun aganda wangi, 

Siyaga sang kusir, 

Alun alun kidul. 


6.

Asmarandana


Dhamparing kencana rukmi, 

Kraton dalem Surakarta, 

Rong ewu papat tahune,

Ngasta pusaraning praja,

Hangabehi winusuda, 

Wusnya jumeneng narendra, 

Paku Buwana amrabu, 

Ngejaya ing jagad raya. 


Kehing jalma turut margi, 

Njejel riyel rebut papan, 

Anom tuwa cilik gedhe, 

Miyarsa barisan kuda, 

Tinon asri bebusana,

Tumuju ing Loji Gandrung, 

Anut paugeran adat. 


7.

Gambuh


Tata cara kadulu, 

Wus kapacak waosan lumaku, 

Candrarini serat Wulangreh Centhini, 

Wiraiswara karungu, 

Katonton mangka wewaton. 


Rata cacahe telu, 

Dhampyak dhampyak ndalidir lumaku, 

Ngagem beskap bebed samir, 

Piningset ubengan sabuk, 

Mustaka rinengga blangkon. 


8.

Pucung


Gya sumawur ganda arum trah ngaluhur, 

Kraton Surakarta, 

Punjer sumber tanah Jawi, 

Pasuwitan mrih rumeksa kawibawan.


Langit mendhung cihna kahanan mentiyung, 

Pambela sungkawa, 

Kinepet angin sumilir, 

Lumaksana Surakarta Yogyakarta. 


9.

Durma


Kapujanggan wusnya mbabar kaendahan, 

Basa sastra lelungit, 

Wosing kautaman, 

Madhangi jagad raya, 

Mubyar muncar uruping urip, 

Paku Buwana, 

Manjing kasedan jati. 


Saben dina sigrak gumyak juru warta, 

Suluh padhang nelahi, 

Kraton Surakarta,

Sumendhe hukum adat, 

Tata cara wus den lampahi, 

Nut paugeran,

Leluhur angleluri. 


10.

Sinom


Suryo Partono kang asma, 

Jeng Pangeran Hangabehi, 

Nuli jumeneng narendra, 

Mbahu dhendha nyakrawati, 

Ambawani negari, 

Paku Buwana jejuluk, 

Sinuwun Ping Telulas, 

Sentana pangarsa bekti, 

Jroning cipta Tanah Jawa trus kuncara. 


Sagunging para pelayat, 

Jumujug ing Imogiri, 

Beg andher kehing tumpakan, 

Tumrap abdi dalem putri, 

Ageman kemben mligi, 

Rikma asri sinanggul,

Nyamping wiron tinata, 

Lon lonan lumampah aris, 

Tyas sungkawa rinapalan japa mantra. 


11.

Dhandhanggula


Surakarta kinarya memanis, 

Bening tenan ilining bengawan, 

Lawu wetan Kendheng lere, 

Kidule gunung sewu, 

Rinengga Merbabu Merapi, 

Rumeksa sri narendra, 

Konjuk Jeng Sinuwun, 

Paku Buwana Telulas, 

Tepet suci pajimatan Imogiri, 

Nuli manjing suwarga. 


Ndherek sowan dinawuh gumilir, 

Pasrah sumarah tata panembah wiwit enjang dugi sore, 

Pangastuti amunjuk, 

Suka puji katur narpati, 

Sunan Paku Buwana, 

Tindak lenggah surut, 

Jatine suwarga loka, 

Imogiri pajimatan tanah Jawi, 

Ngarah ngalap berkah. 


NGLUNGSUR KEPRABON


1.

Dhandhanggula


Winisuda Gusti Hangabehi, 

Jumenengan nata binathara, 

Nglungsur dhampar retna jene, 

Mangka Kanjeng Sinuwun, 

Sunan Paku Buwana nenggih, 

Ingkang ping kawan welas, 

Santana sarujuk, 

Kawula mangayu bagya,

Raja Putra Mataram

Pangeran Pati, 

Surakarta Diningrat. 


Panca paksi wiyati dwi warsi,

Sinengkalan konjuk Sri Narendra, 

Nuju hari Kemis Wage, 

Telulas tanggalipun, 

Dene sasi Nopember nguni, 

Rong ewu slawe nyata, 

Kalampahan sampun, 

Tata cara kanarendran, 

Hangabehi sigra jumeneng narpati, 

Sunan Paku Buwana. 


2.

Pangkur


Ing Sasana Handrawina, 

Gusti Ratu Wandansari ngembani, 

Kanjeng Panembahan Agung,

Lembaga Dewan Adat, 

Paring dhawuh miturut sakeh pituduh, 

Angger angger paugeran, 

Amrih wilujeng basuki. 


Gancar lancar gya kababar, 

Kanjeng Gusti Pangeran Hangabehi, 

Sami njunjung mawi petung, 

Sunan Paku Buwana, 

Narendra gung binathara sinengkuyung, 

Ber budi bawa laksana, 

Mbahu dhendha nyakrawati. 


3.

Pucung


Jroning kalbu abdi dalem amituhu, 

Anut paugeran, 

Lembaga Adat mengkoni, 

Bakti darma Surakarta mrih kuncara. 


Unjuk atur Dewan Adat mring leluhur, 

Enggal marak sowan, 

Pajimatan Imogiri, 

Ing pangangkah sagotrah ginanjar berkah. 


4.

Gambuh


Pariwara gumuruh, 

Surakarta tuk sumbering kawruh, 

Tanah Jawi ngrenggani ibu pertiwi, 

Kanjeng Sinuwun ing ngayun, 

Mranata punggawa Kraton. 


Jumangkah bareng maju, 

Lembaga Dewan Adat anuju, 

Amarsudi gawa gawe edi peni, 

Seserep urup sumurup, 

Gebyar mubyar asri tinon. 


5.

Kinanthi


Lumaku kanthi rahayu, 

Lembaga Adat miyarsi, 

Sinuwun Paku Buwana, 

Kawan welas wusnya prapti, 

Titi mangsa kawisuda, 

Kabeh abdi nayogyani. 


Ndherek suwita kayungyun, 

Pepoyaning mesu budi, 

Wadhahing Lembaga Adat, 

Sareng Ratu Wandansari,

Ngupakara dhatulaya, 

Sri Narpati mrih lestari. 


6.

Mijil


Ing madyaning pura jalanidhi, 

Punjering kedhaton, 

Saka Dhomas ing Mutyara Bale, 

Kanjeng Ratu Sri Kencana Sari, 

Kepareng ngestreni, 

Surakarta hayu. 


Sri Narendra mahas ing ngasepi, 

Ngudi karahayon, 

Panggung Sangga Buwana papane, 

Anggegampil lenggah saluku satunggil, 

Angsal drajat inggil, 

Turun Wahyu Ratu. 


7.

Asmaradana


Sarengat yekti katiti, 

Kanjeng Sinuwun ngibadah, 

Tumuju ing Masjid Gedhe, 

Mangka dadi srana sarat, 

Tumrap narendra Mataram, 

Sholat Jumat kaping pitu, 

Takmir ngulama jamaah. 


Khalifahtullah Agami, 

Sayidina Ngabdurrahman, 

Ngamal ngelmi trap trapane, 

Senapati ing Ngalaga, 

Kanjeng Sri Paku Buwana, 

Cerak muhung Masjid Agung, 

Surakarta Hadiningrat. 


8.

Durma


Patuh taat lan Lembaga Dewan Adat, 

Sarana darma bakti, 

Santana pangarsa, 

Abdi dalem kawula, 

Pakarti pakerti pekerti, 

Tata negara, 

Pemerintah Republik. 


Jamak lumrah nut owah gingsiring jaman, 

Sajroning NKRI, 

Mula Dewan Adat, 

Ngarah arah lumampah, 

Laras laris lurus lumaris, 

Kabar kababar, 

Hukum kanthi permati. 


9.

Megatruh


Warta unggul saking pujangga pinunjul, 

Yasadipura ping siji, 

Hasta brata sung wewuruk, 

Tumraping sagung narpati, 

Dimen minulya mencorong. 


Sri narendra prayoga  paring sesuguh, 

Grapyak sigrak sandhang sandhing, 

Sambang sambung tulung srawung, 

Tuna santak sanak bathi, 

Momor momong Sang Akatong. 


10.

Sinom


Setya saraya rumeksa, 

Warga Pakasa sesanti, 

Pambiwara lumaksana, 

Pasipamarta pertitis, 

Suwita aris manis, 

Bebantu ing rinten dalu, 

Kadang rewang tuguran, 

Tata lahir tandang kardi,

Jiwa raga jroning batin laku tama. 


Paheman Narpa Wandawa, 

Putri Narpa mastuti, 

Pakempalan kasentanan, 

Mandra Budaya marsudi, 

Kartipraja makarti, 

Kebon Darat guyub rukun, 

Ngayahi kewajiban, 

Suka lila lahir batin, 

Surakarta ngejaya ing jagad raya. 


11.

Maskumambang


Ulat patrap pangucap rinengga manis, 

Abdi dalem Surakarta, 

Sukeng tyas pasuryan bening, 

Kutha gunung dugi desa. 


Bagya mulya suwiteng narpati,

Sri Sunan Paku Buwana, 

Kaping Patbelas pinanggih, 

Panjang punjung kerta harja.


Wus nyawiji tunggal cipta bareng mukti, 

Sagung kawula sentana, 

Tata lahir tandang kardi, 

Jroning batin pasuwitan. 



Kemis Paing, 11 Desember 2025.

Purwadi

Komentar

Postingan populer dari blog ini

Babad GKR WANDANSARI

Adipati Dayaningrat Pengging Sepuh

Kidung Idul Fitri